प्रधानमंत्री कृषि सिंचाई योजना (PMKSY) आणि महाराष्ट्र सूक्ष्म सिंचन योजना
१. प्रधानमंत्री कृषि सिंचाई योजना (PMKSY):
प्रधानमंत्री कृषि सिंचाई योजना (PMKSY) ही भारत सरकारची एक महत्त्वपूर्ण योजना आहे, जी देशातील शेतकऱ्यांना सिंचनासाठी आवश्यक मदत पुरवते. या योजनेचा उद्देश म्हणजे “हर खेत को पानी” अर्थात प्रत्येक शेतात पाण्याची सुविधा उपलब्ध करून देणे. PMKSY अंतर्गत शेतकऱ्यांना आधुनिक सिंचन तंत्रज्ञान, ठिबक सिंचन आणि स्प्रिंकलर सिंचन यांसारख्या पद्धती वापरण्यास प्रोत्साहित केले जाते.
PMKSY च्या महत्त्वपूर्ण बाबी:
- आर्थिक सहाय्य: PMKSY अंतर्गत शेतकऱ्यांना ठिबक सिंचन आणि स्प्रिंकलर सिंचनासाठी ५०-७०% अनुदान दिले जाते. काही क्षेत्रांत ९०% पर्यंत अनुदान उपलब्ध आहे, विशेषत: लहान आणि सीमान्त शेतकऱ्यांसाठी.
- पाण्याचा कार्यक्षम वापर: योजनेत शेतकरी पाण्याचा ताण कमी करून अधिक उत्पादन घेण्यासाठी प्रशिक्षित केले जातात. या योजनेमुळे शेतकऱ्यांना पाण्याचा वापर कार्यक्षमतेने करता येतो.
- माती आणि पाण्याचे संरक्षण: ठिबक सिंचनामुळे पाणी थेट मुळांपर्यंत पोहोचते, त्यामुळे मातीची गुणवत्ता सुधारते आणि पाण्याचा अपव्यय टाळता येतो.
- योजनेचा कालावधी आणि अंमलबजावणी: PMKSY ही दीर्घकालीन योजना आहे, जी केंद्र आणि राज्य सरकारच्या सहकार्याने अंमलात आणली जाते.
अर्ज प्रक्रिया:
शेतकरी त्यांच्या राज्याच्या कृषि विभागाच्या अधिकृत वेबसाइटवर PMKSY साठी अर्ज करू शकतात. महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांनी अधिक माहितीसाठी कृषि विभागाच्या संकेतस्थळाला भेट द्यावी किंवा नजीकच्या कृषि कार्यालयात संपर्क साधावा.
२. महाराष्ट्र सूक्ष्म सिंचन योजना:
महाराष्ट्र सरकारने शेतकऱ्यांसाठी सुरू केलेली ही एक महत्त्वपूर्ण योजना आहे, ज्यात ठिबक आणि स्प्रिंकलर सिंचनासाठी अनुदान दिले जाते. या योजनेचा उद्देश म्हणजे राज्यातील पाण्याचा कार्यक्षम वापर करून जलसंधारण करणे, कमी पाण्यावर अधिक उत्पादन घेणे, आणि दुष्काळप्रवण क्षेत्रात शेतकऱ्यांना मदत करणे.
महाराष्ट्र सूक्ष्म सिंचन योजनेच्या वैशिष्ट्यपूर्ण बाबी:
- ठिबक आणि स्प्रिंकलर सिंचनासाठी अनुदान: शेतकऱ्यांना या सिंचन पद्धतींसाठी ५०% ते ८०% अनुदान दिले जाते, ज्यामुळे पाण्याचा अपव्यय कमी होतो आणि पाण्याचा कार्यक्षम वापर करता येतो.
- जलसंधारण उपाय: योजनेत ठिबक आणि स्प्रिंकलरसारख्या आधुनिक सिंचन तंत्रांचा वापर करून जलसंधारण करणे, मातीची आर्द्रता टिकवणे, आणि भूजल पातळी सुधारण्यावर भर दिला जातो.
- विशेष प्रशिक्षण: शेतकऱ्यांना पाण्याचा कार्यक्षम वापर करण्यासाठी तंत्रज्ञानाच्या वापराबद्दल प्रशिक्षण दिले जाते, ज्यामुळे त्यांना शेती अधिक कार्यक्षमतेने करता येते.
अर्ज प्रक्रिया आणि अटी:
- शेतकऱ्यांनी कृषि विभागाच्या अधिकृत संकेतस्थळावर नोंदणी करावी किंवा नजीकच्या कृषि कार्यालयात संपर्क साधावा.
- या योजनेसाठी अर्ज करताना आधार कार्ड, जमीन नोंदणी दस्तऐवज आणि बँक खात्याची माहिती आवश्यक असते.
या योजनांद्वारे महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांना जलसंधारण आणि पाण्याचा कार्यक्षम वापर शिकवून, कमी पाण्यात जास्त उत्पादन मिळवण्यास मदत होते. अधिक माहितीसाठी PMKSY आणि महाराष्ट्र कृषि विभागाच्या अधिकृत संकेतस्थळाला भेट द्या.
