पिकांच्या उत्पादनासाठी सर्वोत्तम खते
शेतीमध्ये उत्पादन वाढवण्यासाठी योग्य प्रकारच्या खतांचा वापर हा अत्यंत महत्त्वाचा भाग आहे. प्रत्येक पिकाला पोषणदृष्ट्या विशिष्ट गरजा असतात आणि त्यानुसार योग्य खतांचा वापर केल्याने उत्पादनात लक्षणीय वाढ होते. खाली फळे, भाज्या, आणि बाजरीसाठी उपयुक्त खतांची माहिती दिली आहे:
1. फळपिकांसाठी सर्वोत्तम खतं
अ) सेंद्रिय खतं
- गोमूत्र आणि शेणखत: फळांच्या झाडांसाठी नैसर्गिक पोषणाचा स्रोत. हे जमिनीचे आरोग्य सुधारते.
- कंपोस्ट: झाडांना सर्व प्रकारची पोषणद्रव्ये पुरवतो.
ब) रासायनिक खतं
- यूरिया (46% नायट्रोजन): फळांच्या झाडांना सुरुवातीच्या टप्प्यावर चांगल्या वाढीसाठी महत्त्वाचा.
- सिंगल सुपर फॉस्फेट (SSP): मुळांची चांगली वाढ होते आणि झाडांच्या आरोग्यासाठी फायद्याचे.
- पोटॅशियम सल्फेट (SOP): फळांची गोडी, चव, आणि रंग वाढवतो.
- मायक्रोन्युट्रिएंट फर्टिलायझर्स (झिंक, बोरॉन, मॅंगनीज): फळांची गुणवत्ता आणि उत्पादनवाढीसाठी उपयुक्त.
पूरक उपाय
- नीम कोटेड युरिया: नायट्रोजनची हानी कमी करतो.
- फॉलियर स्प्रे: फळे मोठी आणि चमकदार होण्यासाठी झिंक आणि बोरॉनचा स्प्रे.
उदाहरण
- संत्री, डाळिंब, आणि आंबा यांसाठी युरिया + SOP + बोरॉन वापरणे लाभदायक आहे.
2. भाज्यांसाठी सर्वोत्तम खतं
अ) सेंद्रिय खतं
- वर्मी कंपोस्ट: जमिनीचा पोत सुधारतो आणि भाज्यांची उत्पादनक्षमता वाढते.
- जैविक द्रावण खत (जसे की जीवामृत): मुळांच्या क्रियाशीलतेसाठी फायदेशीर.
ब) रासायनिक खतं
- डायअमोनियम फॉस्फेट (DAP): पिकांच्या सुरुवातीच्या टप्प्यातील वाढीसाठी महत्त्वाचे.
- नायट्रोजन, फॉस्फरस, पोटॅशियम (NPK): संपूर्ण वाढ आणि उत्पादनासाठी आवश्यक.
- NPK 19:19:19: फुलोरा आणि फळधारणा वाढवतो.
- NPK 12:32:16: सुरुवातीस वापरल्यास चांगली मूळ वाढ होते.
- कॅल्शियम नायट्रेट: पानांची चांगली वाढ होते आणि कीड-रोग प्रतिकारशक्ती वाढते.
पूरक उपाय
- मायक्रोन्युट्रिएंट्स: काकडी, टोमॅटो, भेंडीसाठी झिंक आणि मॅग्नेशियमचा स्प्रे फायदेशीर.
- यंत्रणात्मक सेंद्रिय खते: फुलकोबी आणि कोबीसाठी फॉस्फेट बायोफर्टिलायझर वापरा.
उदाहरण
- टोमॅटो आणि कोबी पिकांसाठी DAP + SOP + झिंक उपयुक्त आहे.
3. बाजरी (मिलेट्स) साठी सर्वोत्तम खतं
अ) सेंद्रिय खतं
- हिरवळीचे खत (जसे की ढवण): जमिनीची उर्वराशक्ती टिकवून ठेवतो.
- जैविक बुरशीनाशक: मुळांचे संरक्षण करते.
ब) रासायनिक खतं
- युरिया: सुरुवातीस आणि तण काढल्यावर फवारणीसाठी उपयोगी.
- MOP (म्युरिएट ऑफ पोटॅश): धान्याची गुणवत्ता सुधारतो.
- झिंक सल्फेट: बाजरीमध्ये झिंकची कमतरता भरून काढतो, जो धान्याच्या पोषणासाठी आवश्यक आहे.
पूरक उपाय
- बायोफर्टिलायझर्स: बाजरीच्या उगमासाठी अझोटोबॅक्टर वापरणे फायदेशीर.
- फॉलियर फीडिंग: सुलभ पोषणासाठी फायबरिच झिंक आणि बोरॉनचा वापर करा.
उदाहरण
- बाजरी पिकासाठी युरिया + झिंक सल्फेटचा योग्य प्रमाणात वापर करा.
खतांचा वापर करताना काळजी
- योग्य प्रमाण: गरजेनुसार आणि जमिनीत पोषकतत्त्वे कमी-जास्त असल्यावरच खतांचे प्रमाण वापरा.
- जमिनीची तपासणी: खतांचा योग्य वापर सुनिश्चित करण्यासाठी नियमित माती परीक्षण करा.
- पाणी व्यवस्थापन: फवारणीसाठी वापरण्यात येणाऱ्या खतांबरोबर योग्य पाण्याचे प्रमाण ठेवा.
- हवामान: पावसाळ्यात रासायनिक खतांचा अति वापर टाळा.
बाजारात खतांची उपलब्धता
- स्थानिक कृषी केंद्रांमध्ये सेंद्रिय व रासायनिक खतं सहज उपलब्ध.
- ऑनलाइन प्लॅटफॉर्म (जसे की कृषी अॅप्स आणि पोर्टल्स) यावर देखील अनेक पर्याय उपलब्ध आहेत.
शेतकऱ्यांसाठी शेवटचा सल्ला
फळ, भाजीपाला, किंवा बाजरीसाठी खतांचा योग्य प्रकार आणि प्रमाण ठरवण्यासाठी शेती सल्लागारांची मदत घ्या. सेंद्रिय आणि रासायनिक खतांचा संतुलित वापर केल्यास जमिनीची गुणवत्ता कायम राहील आणि उत्पादनात वाढ होईल.
