शेती यंत्रसामग्री भाड्याने घेणे की खरेदी करणे: काय फायदेशीर?
शेतीतील यंत्रसामग्रीचा वापर उत्पादनवाढीसाठी महत्त्वाचा आहे. ट्रॅक्टर, कंबाईन हार्वेस्टर, ठिबक सिंचन यंत्रणा किंवा पीक प्रक्रिया उपकरणे यांसारख्या यंत्रसामग्रीमुळे शेतीचे काम जलद आणि अधिक कार्यक्षम होते. परंतु, शेतकऱ्यांसमोर एक मोठा प्रश्न असतो: यंत्रसामग्री खरेदी करावी की भाड्याने घ्यावी?
या निर्णयासाठी प्रत्येक शेतकऱ्याने आपल्या आर्थिक स्थिती, गरजा, आणि शेतीच्या प्रकाराचा अभ्यास करून योग्य पर्याय निवडला पाहिजे.
शेती यंत्रसामग्री भाड्याने घेण्याचे फायदे
१. कमी प्रारंभिक खर्च:
- यंत्रसामग्री भाड्याने घेतल्याने खरेदीसाठी लागणारा मोठा खर्च टाळता येतो.
- उदाहरणार्थ, ट्रॅक्टर खरेदीसाठी ₹६-₹८ लाख खर्च येतो; परंतु भाड्याने घेतल्यास प्रति तास ₹५००-₹७०० खर्च होतो.
२. सर्व प्रकारची उपकरणे उपलब्ध:
- पीक प्रकारानुसार वेगवेगळी यंत्रसामग्री भाड्याने घेता येते.
- उदा., रोटाव्हेटर, सीड ड्रिल, कंबाईन हार्वेस्टर, मल्चिंग मशीन इत्यादी.
३. देखभाल खर्च नाही:
- भाड्याने घेतलेल्या यंत्रसामग्रीसाठी देखभाल, दुरुस्ती किंवा वार्षिक खर्च करावा लागत नाही.
४. तात्पुरत्या गरजांसाठी फायदेशीर:
- हंगामी पिकांसाठी किंवा छोट्या कालावधीसाठी यंत्रसामग्रीची गरज असल्यास भाड्याचा पर्याय अधिक योग्य आहे.
शेती यंत्रसामग्री खरेदी करण्याचे फायदे
१. दीर्घकालीन उपयोग:
- वारंवार लागणाऱ्या यंत्रसामग्रीसाठी खरेदी फायदेशीर ठरते.
- उदा., ट्रॅक्टर, ठिबक सिंचन यंत्रणा, किंवा पंपसेट्स.
२. सुलभता आणि उपलब्धता:
- खरेदी केल्यास यंत्रसामग्री नेहमी उपलब्ध असते; वेळोवेळी भाड्याचा शोध घेण्याची गरज राहत नाही.
३. दीर्घकालीन आर्थिक बचत:
- वारंवार वापरणाऱ्या उपकरणांसाठी भाड्याने देण्यात होणारा खर्च टाळता येतो.
- उदा., ट्रॅक्टर १० वर्षे वापरल्यास खर्च वसूल होतो.
४. अतिरिक्त उत्पन्न:
- खरेदी केलेली यंत्रसामग्री इतर शेतकऱ्यांना भाड्याने देऊन अतिरिक्त उत्पन्न मिळवता येते.
भाड्याने घेणे की खरेदी करणे: निर्णय कसा घ्यावा?
१. शेताच्या आकारानुसार निर्णय:
- लहान शेतकरी (१-२ एकर):
- यंत्रसामग्री भाड्याने घेणे अधिक फायदेशीर.
- मध्यम शेतकरी (३-१० एकर):
- आवश्यक उपकरणे खरेदी करा; उर्वरित भाड्याने घ्या.
- मोठे शेतकरी (१० एकरांपेक्षा जास्त):
- वारंवार वापरली जाणारी यंत्रसामग्री खरेदी करा.
२. हंगामी पीक प्रकार:
- तात्पुरत्या गरजांसाठी भाड्याने घेणे फायदेशीर ठरते.
- उदा., कंबाईन हार्वेस्टर भाड्याने घ्या, परंतु ट्रॅक्टर खरेदी करा.
३. आर्थिक परिस्थिती:
- भांडवल कमी असल्यास भाड्याने घेणे योग्य आहे.
- दीर्घकालीन नियोजनासाठी कर्ज घेऊन खरेदी करण्याचा पर्याय निवडा.
४. वापराचा वारंवारिता:
- वारंवार वापरणाऱ्या यंत्रसामग्रीसाठी खरेदीचा विचार करा.
- कमी वेळा लागणाऱ्या उपकरणांसाठी भाड्याचा पर्याय निवडा.
निष्कर्ष:
शेती यंत्रसामग्री खरेदी किंवा भाड्याने घेण्याचा निर्णय शेतकऱ्यांच्या गरजांवर, शेताच्या आकारावर, आणि आर्थिक स्थितीवर अवलंबून असतो.
- लहान शेतकरी भाड्याचा पर्याय निवडू शकतात, तर मोठ्या शेतकऱ्यांसाठी खरेदी फायदेशीर ठरते.
- शेतकरी गट किंवा कस्टम हायरिंग सेंटर यांचा वापर करून शेतीतून जास्त नफा मिळवता येतो.
