कोथिंबीर शेती प्रकल्प अहवाल

कोथिंबीर (धनिया) शेती ही एक अल्पावधीत मोठा नफा मिळवून देणारी पिके आहे. महाराष्ट्रातील बरेच शेतकरी कमी काळात अधिक उत्पन्न मिळवण्यासाठी कोथिंबीर शेतीकडे वळत आहेत, कारण याला पाण्याची कमी गरज असते आणि उत्पादनही चांगले मिळते. चला या प्रकल्प अहवालात कोथिंबीर लागवडीची सर्व महत्त्वाची माहिती, लागणारा खर्च, उत्पादन क्षमता, आणि अपेक्षित नफा पाहू.

कोथिंबीर लागवडीसाठी योग्य हवामान आणि जमीन

कोथिंबीरच्या शेतीसाठी उबदार आणि थंड हवामान अधिक अनुकूल आहे. २०-३० अंश सेल्सिअस तापमानात ही पिके चांगली वाढतात, तर कोरडे आणि थोडे थंड हवामान असल्यास ही पिके टिकाव धरतात. महाराष्ट्रात बहुतेक भागात कोथिंबीर शेती करणे शक्य आहे. या पिकासाठी पाण्याचा निचरा होणारी, जैविक आणि वालुकामय माती उत्तम ठरते. कोथिंबीरसाठी पीएच ६-८ असलेली जमीन उपयुक्त आहे.

लागवड प्रक्रियेचा खर्च (१ एकरासाठी)

लागवड प्रक्रिया केवळ ७५-८० दिवसांत होते, त्यामुळे कमी कालावधीत चांगले उत्पन्न मिळवता येते.

घटक	अंदाजे खर्च (₹)

बियाणे (२५० ग्रॅम)

₹५००

जमिनीचे भाडे (३ महिने)

₹७,०००

बीज प्रक्रिया

₹२,०००

नांगरणी व मातीची तयारी

₹४,०००

पेरणी व रोपांची देखभाल

₹१,०००

मजुरी

₹२,५००

खते व कीटकनाशके

₹१,५००

काढणी खर्च

₹३,०००

विक्री व वाहतूक

₹३,०००

विविध खर्च

₹५,०००

एकूण खर्च: ₹२३,५०० प्रति एकर

उत्पादन आणि नफा

सर्वसाधारणपणे, एका एकरात २,००० किलोपर्यंत कोथिंबीरचे उत्पादन मिळू शकते. हंगामानुसार आणि बाजारपेठेच्या मागणीनुसार कोथिंबीरच्या दरात बदल होतो. २०१९ मध्ये कोथिंबीरचा दर ₹१३० प्रति किलो होता. यानुसार, एकूण उत्पन्न:

• उत्पन्न (२,००० किलो X ₹१३० प्रति किलो) = ₹२,६०,०००

एकूण नफा

• एकूण नफा (उत्पन्न – खर्च): ₹२,६०,००० – ₹२३,५०० = ₹२,३६,५००

यानुसार, एका एकरातील कोथिंबीर शेतीतून २ ते २.३ लाख रुपये नफा मिळू शकतो, जो अल्प कालावधीत मिळणारा मोठा परतावा आहे.

कीड व रोग व्यवस्थापन

कोथिंबीरच्या पिकावर मुख्यत्वे करपा, पानगळ, आणि अन्य बुरशीजन्य रोग होण्याची शक्यता असते. यासाठी १ किलो ट्रायकोडर्मा किंवा १ किलो सूडोमोनस जैविक खतात मिसळून वापरावे. मॅन्कोझेब किंवा कार्बेंडाझीमसारख्या कीटकनाशकांचा वापर करून कीड व रोग नियंत्रण करता येते.

पाणी व्यवस्थापन आणि सिंचन

कोथिंबीर पिकाला मध्यम पाणी आवश्यक असते. साधारणपणे पेरणीनंतर १ इंच पाणी पुरेसे असते, आणि त्यानंतर १०-१५ दिवसांनी हलका पाण्याचा ताण दिल्यास चांगले उत्पादन मिळते. ठिबक सिंचन पद्धतीतून पाणी दिल्यास खर्च कमी होतो आणि पाणी वाचते.

काढणी व विक्री प्रक्रिया

कोथिंबीरच्या पानांची काढणी पेरणीनंतर साधारणतः ३०-३५ दिवसांनी केली जाते. पानांना जास्त तापमान सहन होत नसल्याने सकाळी काढणी करणे फायद्याचे ठरते. पानांची गुणवत्ता व ताजेपणा टिकवण्यासाठी ताज्या पानांना लगेच थंड ठिकाणी ठेवावे. विक्रीसाठी स्थानिक मंडई, घाऊक व्यापारी, किंवा हॉटेल्सशी संपर्क साधता येतो.

निष्कर्ष

कोथिंबीर शेती अल्पकालीन आणि नफायुक्त पीक आहे. योग्य जाती निवडून, आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर करून, आणि किड व रोग नियंत्रणाचे उपाय करून कमी खर्चात अधिक नफा मिळवता येतो. महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांनी कोथिंबीर शेतीत गुंतवणूक केल्यास त्यांना कमी कालावधीत चांगले उत्पन्न मिळेल.